به گزارش پایگاه خبری عصرمطالبه بهبهان؛ مهدی مستوی: اربعین حسینی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تجمعات انسانی جهان، پدیده‌ای چندلایه و چندبعدی است که از منظر علوم ارتباطات اجتماعی، ظرفیت‌های بی‌نظیری برای تحلیل دارد. این مقاله با رویکردی تحلیلی، به بررسی راهپیمایی اربعین به‌عنوان یک رسانه مردمی، بستر ارتباطات چهره‌به‌چهره، تجلی همبستگی اجتماعی و نمونه‌ای از ارتباطات اخلاق‌محور می‌پردازد. با تمرکز بر نقش موکب‌ها، روایت‌های مردمی، و هم‌افزایی سنت و فناوری، مقاله نشان می‌دهد که اربعین نه‌تنها یک آیین مذهبی، بلکه یک دانشگاه زنده برای مطالعه ارتباطات انسانی است.
مقدمه:
در عصر رسانه‌های دیجیتال و ارتباطات انبوه، پدیده‌هایی که از دل مردم برخاسته و بدون واسطه‌های رسمی گسترش می‌یابند، توجه ویژه‌ای را در علوم ارتباطات اجتماعی به خود جلب کرده‌اند. راهپیمایی اربعین حسینی، با حضور میلیون‌ها زائر از ملیت‌ها و مذاهب مختلف، نمونه‌ای بارز از چنین پدیده‌ای است. این مقاله تلاش دارد تا با نگاهی علمی، ابعاد ارتباطی این رویداد را بررسی کرده و نشان دهد چگونه اربعین به رسانه‌ای بی‌مرز و انسانی تبدیل شده است.
۱. اربعین به‌مثابه رسانه مردمی در مسیر اربعین، هر زائر نقش یک رسانه را ایفا می‌کند. روایت‌های شخصی، عکس‌ها، ویدئوها و پست‌های شبکه‌های اجتماعی، پیام‌هایی از ایمان، عشق و همدلی را به جهان منتقل می‌کنند. این نوع رسانه‌گری، برخلاف رسانه‌های رسمی، از دل تجربه زیسته افراد شکل می‌گیرد و به‌عنوان رسانه‌های مشارکتی شناخته می‌شود.
۲. ارتباطات چهره‌به‌چهره؛ بازگشت به ریشه‌های انسانی یکی از ویژگی‌های بارز راهپیمایی اربعین، ارتباطات مستقیم و بی‌واسطه میان زائران است. این ارتباطات، شامل گفتگو، دعا، همدلی و خدمت‌رسانی، نمونه‌ای از ارتباطات انسانی اصیل‌اند که در عصر دیجیتال کمتر دیده می‌شوند. علوم ارتباطات اجتماعی، این نوع تعامل را به‌عنوان «ارتباطات همدلانه» و «ارتباطات غیرکلامی» تحلیل می‌کند.
۳. موکب‌ها؛ رسانه‌های فرهنگی و اجتماعی موکب‌ها، علاوه بر خدمات رفاهی، نقش رسانه‌ای دارند. طراحی فضا، رفتار خادمان، موسیقی، شعر و نمادهای بصری، پیام‌هایی فرهنگی و اجتماعی را منتقل می‌کنند. این رسانه‌های غیررسمی، با استفاده از ارتباطات غیرکلامی، تأثیر عمیقی بر تجربه زائران می‌گذارند.
۴. همبستگی اجتماعی در بستر ارتباطات اربعین، بستری برای شکل‌گیری همبستگی اجتماعی فرامذهبی و فراملیتی است. زائران از مذاهب، قومیت‌ها و ملیت‌های مختلف، در کنار هم راه می‌روند و خدمت می‌کنند. این همبستگی، نمونه‌ای از «ارتباطات همدلانه» و «شبکه‌های اجتماعی طبیعی» است که در علوم ارتباطات اجتماعی مورد توجه قرار دارد.
۵. فناوری‌های نوین؛ هم‌افزایی سنت و مدرنیته با وجود ماهیت سنتی راهپیمایی اربعین، فناوری‌های نوین مانند اپلیکیشن‌های مسیریابی، پلتفرم‌های پخش زنده و شبکه‌های اجتماعی، نقش مهمی در تسهیل ارتباطات و گسترش پیام اربعین دارند. این هم‌افزایی، نمونه‌ای از «ارتباطات ترکیبی» است که سنت و مدرنیته را در کنار هم قرار می‌دهد.
۶. پیام جهانی اربعین؛ رسانه‌ای برای عدالت و صلح اربعین، حامل پیام‌هایی جهانی از عدالت‌خواهی، مقاومت در برابر ظلم، ایثار و صلح است. این پیام‌ها، از طریق میلیون‌ها زائر، به‌صورت ارگانیک و مردمی منتشر می‌شوند. این نوع رسانه‌گری، برخلاف رسانه‌های تجاری و سیاسی، بر پایه اخلاق، ایمان و تجربه انسانی بنا شده است.
کلام آخر: اربعین حسینی، فراتر از یک آیین مذهبی، پدیده‌ای ارتباطی است که ظرفیت‌های گسترده‌ای برای تحلیل در علوم ارتباطات اجتماعی دارد. این رویداد، نمونه‌ای زنده از رسانه‌های مردمی، ارتباطات انسانی، همبستگی اجتماعی و اخلاق رسانه‌ای است. مطالعه اربعین، می‌تواند افق‌های جدیدی را در فهم نقش ارتباطات در شکل‌گیری جامعه، فرهنگ و معنویت بگشاید.